Паун (соѕвездие)

Паун

лат. Pavo
Список на ѕвезди во соѕвездието Паун
Кратенка	Pav
Генитивно	Pavonis
Ректасцензија	20 ч.
Деклинација	−65°
Површина	378 (°)² (44th)
Главни ѕвезди	7
Бајерови/Флемстидови ѕвезди	24
Ѕвезди со планети	3
Ѕвезди посјајни од 3,00m	1
Ѕвезди во полупречник од 10,00 пс (32,62 сг)	2
Најсјајна ѕвезда	α Pav (Joo Tseo, Peacock) (1.94m)
Најблиска ѕвезда	δ Pav ( сг,  пс)
Месјеови објекти	0
Метеорски дождови	делтапавониди
Соседни соѕвездија	Октант Рајска Птица Олтар Телескоп Индијанец
Видливо на ширина од +30° до −90°. Најдобро се гледа во 21:00 ч. во текот на месец август.

Паун (лат. Pavo) — соѕвездие кое се наоѓа на јужната небесна полутопка. Соѕвездието за првпат се појавило на небесниот глобус со пречник од 35-см кој бил објавен во 1598 година во Амстердам од Петрар Планциј и Јодокус Хондиус и е прикажано во ѕвездениот атлас на Јохан Бајер, Уранометрија од 1603 година, и најверојатно било забележано од Планциј од набљудувањата на Питер Дирксзон Кејзер и Фредерик де Хоутман. Францускиот истражувач и астроном Никола Луј де Лакај им дал на своите ѕвезди Бајерови ознаки во 1756 година. Соѕвездијата Паун, Жерав, Феникс и Тукан се заедно познати како „Јужни птици“.

Најсветлиот член на соѕвездието, Алфа Паун се појавува како сино-бела ѕвезда со светлинска величина 1,91, но всушност е спектроскопска двојна ѕвезда. Делта Паун е блиска ѕвезда слична на Сонцето оддалечена околу 19,9 светлосни години. Откриено е дека шест од ѕвездените системи во Паун се домаќини на планети, вклучително HD 181433 со супер-Земја и HD 172555 со докази за голем меѓупланетарен судир во последните неколку илјади години. Соѕвездието го содржи NGC 6752, четвртото најсветло збиено јато на небото и спиралната галаксија NGC 6744, која многу наликува на Млечниот Пат, но е двојно поголема. Паун прикажува годишен метеорски дожд познат како Делта Павониди, чие зрачење е во близина на ѕвездата δ Паун. ^[1]

Паун било едно од дванаесетте соѕвездија основани од Петрар Планциј од набљудувањата на јужното небо од истражувачите Питер Дирксзоон Кејзер и Фредерик де Хаутман, кои отпловиле на првата холандска трговска експедиција, позната како Ерсте Шипварт, до Источните Инди. Соѕвездието за првпат се појавило на небесниот глобус со пречник од 35-см кој бил објавен во 1598 година во Амстердам од Планциј и Јодокус Хондиус. Првото прикажување на ова соѕвездие во небесен атлас било во Уранометрија на германскиот картограф Јохан Бајер од 1603 година. ^[2] Де Хаутман го вклучил во неговиот јужен каталог на ѕвезди истата година под холандското име De Pauww. ^[3] Паун и блиските соѕвездија Феникс, Жерав и Тукан заеднички се нарекуваат „Јужни Пптици“. ^[4]

Според Марк Чартран, поранешен извршен директор на Националниот вселенски институт, Планциј можеби не бил првиот што ја назначил оваа група ѕвезди како паун: „Во грчкиот мит ѕвездите кои денес се наречени Паун биле Аргос [или Аргус], градител на бродот Арго Божицата Јунона го променила во паун и го поставила на небото заедно со неговиот брод“. ^{[5] [6]} Според тоа, паунот го „симболизира ѕвездениот свод“ за Грците, ^[7] и се верувало дека божицата Хера вози низ небесата во кочија влечена од пауни. ^[8]

Паунот и номенклатурата „Аргус“ се исто така истакнати во еден поинаков мит, во кој Ија, прекрасната принцеза од Аргос, била посакана од Зевс (Јупитер). Зевс ја претворил Ија во крава за да ја измами неговата сопруга (и сестра) Хера. Хера разбрала за моделот на Зевс и ја побарала Ија како свој подарок. Зевс, не можејќи да одбие такво разумно барање, неволно ѝ ја дал кравата на Хера, која веднаш ја протерала Ија и организирала Аргус Паноптес, суштество со сто очи, да ја чува сега бремената Ија од Зевс. Во меѓувреме, Зевс го молел Хермес да ја спаси Ија; Хермес користел музика за да го заспива Аргус Паноптес, а потоа го убил. Хера ја украсила опашката на паунот - нејзината омилена птица - со очите на Аргус во негова чест. ^{[9] [10]}

Како што е кажано во Метаморфози на Овидиј, смртта на Аргус Паноптес содржи и очигледен небесен цитат: „Аргус лежеше мртов; толку многу очи, толку светли и сите стотина обвиткани во една ноќ. Сатурнија [Хера] ги врати тие очи за да зајде на место меѓу пердувите на нејзината птица [паунот] и му ја наполни опашката со ѕвезден накит“. ^[11]

Непознато е дали холандските астрономи ги имале на ум грчките митови при создавањето на Паун, но, во согласност со другите соѕвездија претставени од Планциј преку Кејзер и Де Хоутман, „паунот“ во новото соѕвездие најверојатно се однесувал на зелениот паун, кој кај истражувачите би се сретнал во Источна Индија, наместо синиот паун познат на античките Грци. ^[12]

Народот Вардаман од Северната Територија во Австралија ги гледал ѕвездите на Паун и соседното соѕвездие Олтар како летечки лисици. ^[13]

Соѕвездието Паун се граничи со Телескоп на север, Рајска Птица и Олтар на запад, Октант на југ и Индијанец на исток и североисток. Покривајќи 378 квадратни степени, се рангира на 44-то место од 88-те современи соѕвездија по големина и покрива 0,916% од ноќното небо. ^[14] Кратенката со три букви за соѕвездието, усвоена од Меѓународниот астрономски сојуз во 1922 година, е „Pav“. ^[15] Официјалните граници на соѕвездијата, поставени од белгискиот астроном Ежен Делпорт во 1930 година, се дефинирани со многуаголник од 10 отсечки. Во екваторијалниот координатен систем, координатите на ректасцензија на овие граници лежат помеѓу 18^ч 10.4^м и 21^ч 32.4^м, додека координатите на деклинација се помеѓу -56,59° и −74,98°. ^[16] Како едно од длабоките јужни соѕвездија, тоа останува под хоризонтот на географските широчини северно од 30-тата паралела во северната полутопка и е кружна на географските широчини јужно од 50-тата паралела на јужната полутопка. ^[17]

Иако тој го прикажал соѕвездието на својата табела, Бајер не им доделил на своите ѕвезди ознаки. Францускиот истражувач и астроном Никола Луј де Лакај ги означил како Алфа до Омега во 1756 година, но ги изоставил Пси и Кси и означил два пара ѕвезди блиску една до друга Ми и Фи Паун. Во 1879 година, американскиот астроном Бенџамин Гулд одредил ѕвезда Кси Паун бидејќи чувствувал дека нејзината светлина бара име, но ја отфрлил Хи Паун поради нејзината слаба светлина. ^[18]

Во близина на северната граница на соѕвездието со Телескоп се наоѓа Алфа Паун , најсветлата ѕвезда во Паун. Нејаиното вистинско име —Паун — е англиски превод на името на соѕвездието. Тоа било доделено од страна на британската канцеларија за наутички алманах во доцните 1930-ти; Кралското воздухопловство инсистирало на тоа дека сите светли ѕвезди мора да имаат имиња, а ѕвездата до тој момент немала соодветно име. ^[19] Алфа има привидна (или визуелна) величина од 1,91 и спектрален тип B2IV. ^[20] Тоа е спектроскопски бинарен систем, според една проценка растојанието помеѓу парот ѕвезди е 0,21 астрономски единици (АЕ), или половина од растојанието помеѓу Меркур и Сонцето. ^[21] Двете ѕвезди се вртат една околу друга за само 11 дена и 18 часа. Ѕвездениот систем се наоѓа на околу 180 светлосни години од Земјата.

Со привидна величина од 3,43, Бета Паун е втората најсветла ѕвезда во соѕвездието. Како бел џин од спектрална класа A7III, ^[22] таа е ѕвезда која старее што го потрошила водородното гориво во своето јадро и се проширила и оладила откако се оддалечила од главната низа. Се наоѓа на 135 светлосни години од Сончевиот Систем. ^[23]

Делта Паун се наоѓа на неколку степени западно од Бета. Таа е блиска ѕвезда слична на Сонцето, но повеќе се развила; ова е жолт подџин од спектрален тип G8IV и привидна светлинска величина 3,56 што е оддалечен само 19,9 светлосни години од Земјата. ^[24] Источно од Бета и на источната граница на соѕвездието со Индијанец е Гама Паун, побледа ѕвезда од сончев тип на 30 светлосни години од Земјата со светлинска величина од 4,22 и ѕвездена класа F9V. ^[25] Останатите блиски ѕвезди во Паун се многу побледи: SCR 1845-6357 (најблиската ѕвезда во Паун) е двоен систем со привидна светлинска величина од 17,4 кој се состои од црвено џуџе и кафеаво џуџе кое лежи околу 12,6 светлосни години оддалечено, додека Глизе 693 е црвено џуџе со светлинска величина 10,78 кое се наоѓа на 19 светлосни години. ^[26]

Паун содржи неколку променливи ѕвезди. Ламбда Паун е светла неправилна променлива ѕвезда која се движи помеѓу величините 3,4 и 4,4; оваа варијација може да се забележи со голо око. Класифицирана како променлива ѕвезда од типот на Гама Касиопеја или обвивна ѕвезда, ^[27] таа е од спектрален тип B2II-IIIe и се наоѓа на околу 1430 светлосни години оддалечена од Земјата. ^[28] Капа Паун е променлива ѕвезда од типот на W Девица — поткласа на тип II Кефеиди. Се движи од светлинска величина 3,91 до 4,78 во текот на 9 дена и е жолто-бел суперџин кој пулсира помеѓу спектралните класи F5I-II и G5I-II. ^[29] NU и V Павон се пулсирачки полуправилни променливи црвени џиновски ѕвезди. NU има спектрален тип M6III и се движи од светлинска величина 4,9 до 5,3, ^[30] додека V Паун се движи од светлинска величина 6,3 до 8,2 во два периоди од 225,4 и 3735 дена истовремено. V е јаглеродна ѕвезда од спектрален тип C6,4(Nb) ^[31] со истакната црвена нијанса.

Ета и Кси Паун се наоѓаат на запад од соѕвездието и ја прикажуваат опашката на паунот. Со привидна величина од 3,6, Ета е светло портокалов џин од спектрален тип K2II оддалечен од Земјата околу 350 светлосни години. ^[32] Кси Паун е повеќекратен ѕвезден систем видлив во малите телескопи како посветла портокалова ѕвезда и побледо бел придружник. Сместена на околу 470 светлосни години од Земјата, системот има светлинска величина од 4,38. ^[33] AR Паун е слабо, но добро проучен двоен затемнувачки систем составен од црвен џин и помала пожешка ѕвезда на околу 18000 светлосни години од Земјата. Има некои карактеристики на катаклизмична променлива, а помалата компонента најверојатно има насобирачки диск . ^[34] Привидната величина се движи од 7,4 до 13,6 во текот на 605 дена. ^[35]

Во ноември 2018 година, ѕвездата со 8-ма светлинска величина, HD 186302 станала втората ѕвезда идентификувана како сончево братче, а оваа е особено слична на сонцето, истите спектри G2, практично иста маса, со двојни спектри што откриваат идентична металичност. ^[36]

Биле пронајдени шест ѕвезди со планетарни системи. Три планети биле откриени во системот на портокаловата ѕвезда HD 181433, внатрешна супер-Земја со орбитален период од 9,4 дена и два надворешни гасни џинови со периоди од 2,6 и 6 години соодветно. ^[37] HD 196050 и HD 175167 се жолти ѕвезди слични на Сонцето од G-класа, додека HD 190984 е ѕвезда од главната низа од F-класа малку поголема и потопла од Сонцето; сите три се придружувани од гасен џиновски придружник. ^{[38] [39]} HD 172555 е млада бела ѕвезда од главната низа од типот А, од кои две планети се смата дека имале голем судир во изминатите неколку илјади години. Спектрографски докази за големи количества гас силициум диоксид укажуваат на тоа дека помалата од двете, која била барем со големина на Земјината месечина, била уништена, а поголемата, која била барем со големина на Меркур, била сериозно оштетена. Доказите за судирот биле откриени од вселенскиот телескоп „Спицер“ на НАСА. ^[40] На југот од соѕвездието, Ипсилон Паун е ѕвезда од белата главна низа со големина од 3,95 степени од спектрален тип A0Va, сместена на околу 105 светлосни години оддалечена од Земјата. ^[41] Се смета дека е опкружена со тесен прстен од прашина на растојание од 107 АЕ. ^[42]

Длабоконебесните тела во Паун го вклучуваат NGC 6752, четвртото најсветло збиено јато на небото, по Омега Кентаур, 47 Тукан и Месје 22. ^{[43] [44]} Се проценува дека е широко 100 светлосни години, а се смета дека содржи 100.000 ѕвезди. Едвај видлива зад јатото е џуџеста сфероидна галаксија позната како Бедин I. ^[45] На три степени на југ се наоѓа NGC 6744, спирална галаксија оддалечена околу 30 милиони светлосни години од Земјата која наликува на Млечниот Пат, но е двапати од нејзиниот пречник. ^[46] Супернова од типот 1c била откриена во галаксијата во 2005 година; ^[47] позната како SN2005at, го достигнала врвот со светлинска величина 16,8. ^[48] Џуџестата галаксија IC 4662 се наоѓа на 10 лачни минути североисточно од Ета Паун, и е со светлинска величина 11,62. ^[49] Сместена на само 8 милиони светлосни години од Земјата, таа има неколку подрачја на формирање на високи ѕвезди. ^[50] Галаксијата IC 4965 со 14-та величина се наоѓа на 1,7 степени западно од Алфа Паун и е средишен член на суперјатото Шепли. ^[51] Галактичкиот ветар кој носи NGC 6810 и галаксиите NGC 6872 / IC 4970 кои се во заемен однод се наоѓаат на 87 и 212 милиони светлосни години од Земјата соодветно.

Во соѕвездието Паун се наоѓаат два годишни метеорски дождови: Делта Пауноиди и Август Пауноиди. Појавувајќи се од 21 март до 8 април и генерално достигнувајќи го својот врв околу 5 и 6 април, се смета дека Делта Пауноидите се поврзани со кометата Григ-Мелиш. ^[52] Дождот бил откриен од Мајкл Бухагијар од Перт, Австралија, ^[53] кој набљудувал метеори во шест наврати помеѓу 1969 и 1980 година. ^[54] Августовските Пауноиди го достигнуваат врвот околу 31 август и се смета дека се поврзани со кометата Леви од типот на Халеева Комета (P/1991 L3). ^[52]

Во Австралија, дел од ова соѕвездие е наречено „тава со долга дршка“ и се користи како водич за да се најде југ според ѕвездите.

Најпознатата ѕвезда во ова соѕвездие е δ Паун, блиска ѕвезда налик на нашето Сонце. φ² Паун, е уште една ѕвезда налик на нашето Сонце, за која се смета, иако не е потврдено, дека има вонсончева планета.

• Ian Ridpath and Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, London. ISBN 978-0007251209. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0691135564.
• Levy, David H. (2008). David Levy's Guide to Observing Meteor Showers. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-69691-3.

• Паун (соѕвездие) на Ризницата ^?
• Ѕвездени приказни — Паун
• The clickable Pavo

п р у Современи соѕвездија Андромеда Береникина Коса Бик Близнаци Вага Вајар Водна Змија Водолија Волк Воловар Гавран Голема Мечка Големо Куче Гулаб Гуштер Девица Делфин Длето Еднорог Едро Еридан Ждребе Жерав Жирафа Зајак Златна Рипка Змеј Змија Змијоносец Индијанец Јарец Јужен Крст Јужен Триаголник Јужна Круна Јужна Риба Камелеон Касиопеја Кентаур Кефеј Кит Кобилица Компас Кочијаш Крма Лав Лебед Летечка Риба Лира Лисица Ловечки Кучиња Мал Лав Мала Водна Змија Мала Мечка Мало Куче Маса Микроскоп Мрежичка Мува Овен Октант Олтар Орел Орион Паун Пегаз Персеј Пехар Печка Пумпа Рајска Птица Рак Рамнило Риби Рис Северна Круна Секстант Скорпија Сликар Стрела Стрелец Телескоп Триаголник Тукан Феникс Херкул Часовник Шестар Штит